گونه شناسی زیارت و دینداری زائران معنا کاوی کنش زیارت زائران امام رضا (ع) - ابوتراب طالبی* الهه براق علی پور

هدف این مقاله بررسی پدیده"زیارت امام" و فهم زائران ایرانی می‌باشد. در بررسی زیارت، چهار بعد قابل‌شناسایی است؛ آداب و مناسک که مربوط به نحوه انجام زیارت است (وجه عملی)، اعتقاداتی که در پس این اعمال نهفته‌اند (وجه اعتقادی)، شرایط جامعه و درک فرد (زائر) از این کنش. هدف این مقاله بررسی و فهم کنش زیارت از منظر کنشگر، تفهم کنشگران می‌باشد. ما با استفاده از روش تحقیق کیفی و شیوه نظریه مبنایی، به معنا کاوی این کنش پرداخته‌ایم. داده‌های تحقیق از طریق مصاحبه عمیق به‌دست‌آمده ولی از روش مشاهده نیز به‌عنوان تکنیک کمکی استفاده نموده‌ایم.الگوی پارادایمی زیارت با توجه به پدیده محوری حضور در حرم امام رضا(ع) و برقراری نوعی ارتباط، زمینه، شرایط میانجی، شرایط علّی، استراتژی‌های کنش زیارت، و پی آمدهای آن بررسی ‌شده است. نتیجه پژوهش مؤید الگوهای گوناگون دینداری وتاثیر الگوی دینداری ایرانیان به‌عنوان عاملی مهم در شکل‌گیری بینش فرد به زیارت و سرانجام درک وی از زیارت می‌باشد. در واقع با تجزیه‌وتحلیل داده‌ها، الگویی از دینداری و زیارت در دودسته کلی و هفت نوع: مکتبی، سنتی، روشنفکرانه، شبه روشنفکرانه، مناسکی، مناسبتی و نوظهور بازشناسی شده‌اند. این سنخ شناسی بر اساس تفاوت بینش زائران نسبت به دین، زیارت و زیارت امام و تأثیر این بینش‌های متفاوت در انجام زیارت، انجام‌گرفته است.